Presude Evropskog suda za ljudska prava dio su kontinuirane politike napada na Republiku Srpsku i težnje ka stvaranju unitarne BiH, kroz proces unitarizacije i majorizacije, koju sprovodi politika okupljena oko bošnjačke strukture, Ustavnog suda BiH i dijela međunarodne zajednice, ukazao je profesor ustavnog prava Siniša Karan.
Kolumnu profesora Karana za Srnu prenosimo u cijelosti:
Evropski sud za ljudska prava, nakon presuda “Sejdić – Finci”, “Zornić”, “Pilav” i “Pudarić”, kako se čini, planira da donese još jednu presudu po apelaciji Slavena Kovačevića, savjetnika “hrvatskog” člana Predsjedništva BiH Željka Komšića, a sa primjenom ovih presuda BiH bi morala izvršiti izmjene Ustava BiH i raspakivanje Dejtonskog mirovnog sporazuma, koji je po njima postao “neodgovarajući”, ukazao je profesor ustavnog prava Siniša Karan.
Ovim presudama se utvrđuje da je BiH diskriminisala svog građanina na osnovu nacionalne pripadnosti i prebivališta, u kontekstu kandidovanja na opštim izborima za članove Predsjedništva BiH i delegate u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH. Prema njihovom mišljenju, oni se moraju birati na području cijele BiH, kao jedne izborne jedinice, a ne iz entiteta.
S donošenjem ovih presuda, ponovo su aktuelizovana pitanja izmjene Izbornog zakona BiH, kao i samog Ustava BiH.
Podsjećamo, u BiH je od 2006. godine aktuelna tema u vezi sa kandidaturom za člana Predsjedništva BiH, kada su Sejdić i Finci kao pripadnici nacionalnih manjina podnijeli apelaciju Evropskom sudu za ljudska prava budući da su bili onemogućeni da se kandiduju za članove Predsjedništva BiH.
Nakon ovoga, i 2016. godine Evropski sud za ljudska prava donio je presudu u predmetu “Pilav”, gdje se podnosilac žalio da je kao Bošnjak diskriminisan zato što se nije mogao kandidovati na izborima za člana Predsjedništva BiH budući da živi na teritoriji Republike Srpske.
U predmetu “Pudarić”, 2018. godine, Evropski sud za ljudska prava je utvrdio da je BiH diskriminisala Svetozara Pudarića u vezi s pravom na kandidaturu za člana Predsjedništva BiH iz reda srpskog naroda s teritorije FBiH.
Rat u BiH je okončan potpisivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma koji je donio mir i balans između tri zaraćene strane, i dao okvir za formiranje federalnih institucija koje bi funkcionisale na sistemu kontrole i balansiranja između tri (tada zaraćene) etničke grupe.
Јasno je da dogovor koji je tada postignut i koji je doveo do pronalaženja rješenja koje bi bilo prihvatljivo za sve tri strane nije optimalno rješenje, ali kako tada i danas nakon toliko godina od prestanka rata, predstavlja najbolje i jedino moguće rješenje u BiH.
Pravni osnov za donošenje svih ovih presuda je nastao kada su Predstavnički i Dom naroda Parlamentarane skupštine BiH u aprilu 2003. godine ratifikovali dopunski Protokol broj 12 Evropske konvencije o ljudskim pravima. Ovim protokolom se omogućava svim građanima uživanje svih prava utvrđenih zakonom bez diskriminacije na bilo kojoj osnovi. Brzopleto, BiH je ratifikovala ovaj sporazum, a čak polovina država koje su članice Savjeta Evrope nisu ni ratifikovale ovaj protokol, dok ga dio zemalja nije ni potpisao.
Ratifikacijom Protokola broj 12 BiH je sama sebi stavila omču oko vrata. Evropski sud za ljudska prava je primijenio čisto pravo, ne postavljajući pitanje da li su one primjenjive u ovakvoj BiH, kada se uzme u obzir razlozi i način donošenja Dejtonskog mirovnog sporazuma.
Dejtonskim mirovnim sporazumom je konstituisana BiH koja se sastoji od dva entiteta i tri konstitutivna naroda – Srba, Bošnjaka i Hrvata, dok se prava svih ostalih moraju uvažiti i poštovati, pri čemu se prava jednog od tri konstitutivna naroda ne smiju nikako narušavati u sistemu predstavljanja u institucijama. Bilo kakva odluka ili promjena koja bi narušila ravnotežu između tri naroda bi bila opasna po samu BiH.
BiH nije zrela za raspakivanje Dejtonskog mirovnog sporazuma koji je postignut dugotrajnim i upornim pregovaranjem. Samo je djelovanje takve pažljivo izbalansirane konstrukcije ugasilo požar pakla koji je predstavljala BiH i to možda nije bila najbolja konstrukcija, ali je bila jedina koja je natjerala suparničke strane da oružje zamijene dijalogom.
Ovakva multikulturalnost ima prikrivene namjere, a to su stvaranje centralističke i unitarističke BiH, kao i oduzimanje prava srpskom i hrvatskom narodu, kao konsitutivnim i državotvornim narodima, da učestvuju u stvaranju institucija po pricipu pariteta i donošenju odluka po principu konsenzusa, te oduzimanju etničke i rodne vrijednosti konstitutivnih naroda, kao i teritorijalnu odrednicu.
Konačno, presude Evropskog suda za ljudska prava su dio kontinuirane politike napada na Republiku Srpsku i težnje ka stvaranju unitarne BiH, kroz proces unitarizacije i majorizacije, koju sprovodi politika okupljena oko bošnjačke strukture, Ustavnog suda BiH i dijela međunarodne zajednice.
Mirovnim sporazumom je ustanovljena asimetrična federalna složena državna zajednica, visokoautonomnih, na etnicitetu baziranih entiteta i sa centralnim institucijama ograničenog kapaciteta. Isto tako, ni ulazak u evropske integracije ne može i ne smije biti povod da se ide na ustavna rješenja koja su suprotna biću države, koja bi narušila unutrašnji balans zasnovan na etno-teritorijalnom osnovu, kolektivnim pravima i ravnopravnosti konstitutivnih naroda i građana.
Nema idealno najboljeg oblika unutrašnje državne organizacije, državnog uređenja BiH, ali postoji realna društvena podloga opredmećena u dejtonskom Ustavu koja omogućava da nijedan konstitutivni narod ne živi potlačeno, denacionalizovano, štiteći ljudska prava svakog pojedinca.
Konačno, pokušaj da se presudama BiH pretvori u građansku, unitarnu i folklorno multikulturalna bez kontitutivnosti i federalnog etno-terirorijalnog predstavljanja zasnovanog na Ustavu BiH, predstavljao bi najveći i direktan udar na Ustav BiH i sam Dejtonski sporazum.
Progon, isključivo političke prirode protiv predsjednika Republike Srpske ima isti cilj i dio je ukupnih nasrtaja na Srpsku i raspakivanje Dejtonskog sporazuma.
Presude imaju lažnu funkciju opšte demokratizacije društva i pozivanje na demokratiju omeđenu opštim principom “jedan čovjek jedan glas”, pozivanje na zaštitu ljudskih prava i sloboda, usaglašavanje sa relevantnim konvencijama o ljudskim pravima, odlukama međunarodnih tijela koja štite ljudska prava, olakšanje evropskog puta, jačanje “državnih” kompetencija, posebno njenog međunarodnog subjektiviteta, bile su argumenti, isključivo građanski opredijeljenih političkih snaga, koje predstavljaju “alternativu” etničko-entitetskoj demokratiji.
Raspakivanje Dejtonske strukture i ustavne pozicije Srpske se konstantno vrši već punih 28 godina. Predvodnici tog procesa su sada neustavne pravosudne institucije BiH potpomognute Evropskim sudom za ljudska prava.
U izdvojenom mišljenju u predmetu “Sejdić i Finci” navodi se da se ovim presudama “raspakuje jedan međunarodni sporazuma, da li Sud ima pravo da, pružajući pomoć jednom građaninu u ostvarenju ljudskih prava može biti uzrok rata prije nego prenosilac mira? Јesu li prava aplikanata da se kandiduju na izborima tako neograničena i primoravajuća da ponište mir, sigurnost i javni red uveden za cijelu naciju – uključujući i njih same?”.
Nametanje državnog jedinstva (pod parolom potreba za ulazak u EU, demokratije, ljudskih prava i slično), mora se negirati potrebom i pravom samoopredjeljenja, uključivo na pravo otcjepljenja i ujedinjenja. Unitarističkim idejama se suprotstavljati “iskrenim” federalizmom, kao izrazom jedinstva raznolikosti.
Centralizam, unitarizam i državno nasilje nisu sposobni riješiti nacionalno pitanje, ignorišući stvarnost i realne odnose, promovišući nerealno jedinstvo, stvarajući imaginarni subjektivni faktor koji nije sposoban na duže vrijeme održati sistem. (Srna)
